الف - آشنایی اجمالی با علایم نشانه گذاری :
انسان از نیروی تفکر و عاطفه خود برای بیان مقصود استفاده می کند. ما به وسیله زبان و نوشتن ، هدف و مفهوم های ذهنی خود را به دیگران می فهمانیم و پیغام های خود را باکلماتی که در گنجینه زبان ملی خود داریم ،به آنها منتقل می کنیم ، ولی این الفاظ و کلمات با همه وسعت ترکیبی خود ،چه در تلفظ و چه در نگارش ، برای بعضی از حالات درونی و مفاهیم ذهنی،ناتوان و نارسا هستند . برای جبران این ناتوانی و نارسایی ناگزیریم در مرحله تلفظ از کشش آهنگ ، لحن گفتار ،طنین صدا و اشارات چشم ،دست و سر صورت و انقباض و انبساط عضلات چهره و پیشانی خود استفاده کنیم . در مرحله نگارش باید نشانه ها و اشارات قراردادی جهانی و بین المللی را جای گزین نارسایی و ناتوانی الفاظ و کلمات سازیم و به کمک آنها حالات درونی و مفاهیم ذهنی و نکاتی را که به صورت نوشته و کلمات نمی توان ادا کرد،به خواننده برسانیم .
بنابراین ،نوشته که عبارت است از (نمایش دادن کلام به وسیله حروف و ترکیبات گوناگون آن )با استفاده از نشانه های نگارش ، روح و روانی خاص پیدا می کند .
ب - معرفی اجمالی علایم نگارشی :
برخی از نشانه ها که کاربرد بیشتری در گزارش و نگارش دارند ، عبارتند از :
1-نقطه (0)
نشانه قطع رشته صورت و ختم کلام است و توقف کامل را می رساند و پایان یک جمله را اعلام می دارد : امام خمینی (ره ) در بهمن 57 به ایران آمد .
نقطه بعد از حروفی نیز که نشانه اختصاری نام هاست ، به کار می رود، مانند :آی.ب.ام.
2 - نشانه فاصله یا ویرگول(،)
در طول رشته کلام هر جا که معنی مطلب ، مکث و درنگ کوتاهی را اقتضا کند، ویرگول می گذاریم : اگر برادرتان به موقع آمده بود ،به احتمال زیاد ،همراه کاروان به کربلا می رفت .
3 - ویرگول با نقطه یا سر کج با نقطه (؛)
نشانه درنگ بلند تر از ویرگول و کوتاهتر از نقطه است و معمولا در موقعی که جمله تمام شده است ،ولی مطلب ادامه دارد ، استفاده می شود : عبید زاکانی ، دانشمند وارسته ای بود ؛ولی چون روح حاکم بر زمان مناسب نبود ،حرف خود را در قالب شوخی و مزاح می گفت .
4 - دو نقطه (:)
نشانه شرح است و از دو نقطه عمود بر هم استفاده می شود. برای توضیح بیشتر مطالب به کار می رود و نشانه مکثی بلندتر از نقطه است . ساعات حرکت هواپیمای جمهوری اسلامی از تهران به مشهد : تمام ایام هفته ،ساعت 30/18.
5 - سه نقطه (…)
به هنگام حذف یک کلمه استفاده شود : فقر فرهنگی در اجتماع موجب بروز فساد و ….می شود .
6- چند نقطه (…………)
چند نقطه نشانه و نمایشگر حذف یک یا چند جمله است :
ای خواجه اگر همی بهشتت هوس است خیرات بکن اگر تو را دسترس است
خیرات چو کرده ای ، بروایمن باش در خانه …………….بس است
7 - تیره بلند (-)
نشانه تفکیک است و برای قطع مطلب و قید جمله معترضه به کار می رود :
کوهستان ومناظر زیبای آن - واقعا چه با شکوه و دل انگیز است - مرا از درد اعصاب آسوده کرد .
8- خط تیره کشیده ( ــــــــــــ)
خط کشیده برای برجسته یا مشخص کردن قسمتی اعم از دست نوشته یا ماشینی به کار می رود و برای اهمیت بخشیدن به آن مقدار از نوشته استفاده می گردد .
9 - دو کمان یا گریز نما ( )
این علامت برای توضیح اضافی یا ذکر جمله ای که از بحث خارج است و نیز برای جدا کردن بعضی از کلمات یا جملات به کار می رود :علم منطق ، انسان را به درست فکر کردن وا می دارد . اغلب دانشمندان منطقی فکر می کنند و منطقی صحبت می کنند ( متاسفانه همکار من به هیچ وجه از منطق اطلاعی ندارد ) که این ، خود ،نشانه شخصیت و کمال آنهاست .
10- دونبش ، قلاب ،افزوده نما
این علامت نشانه الحاق است . گاهی در نوشته به جملاتی بر می خوریم که یک یا دو واژه کم دارد یا از قلم افتاده است . این کمبود باعث نا رسایی در جمله می شود . رفع این نارسایی ایجاب می کند آن جمله با افزودن واژه مورد نظر تکمیل گردد . واژه افژوده شده را با نوشتن در قلاب مشخص می کنیم :این خود نباید به بنشستن که به هیچ ناگفته به (قابوس نامه )
که بعد از تصحیح می شود : این خود نباید به نبستن که به هیچ حال ناگفته به .
11- دو سر کج (( …………….. ))
نشانه نقل قول مستقیم است و در آغاز یا پایان سخنی که مستقیما از شخص یا منبعی نقل می شود ، قرار می گیرد : حضرت امام جواد(علیه السلام ) می فرماید : (( بهترین مردم کسی است که از وجودش نفعی به بندگان خدا برسد )).
12 - علامت سوال (؟)
در پایان جمله های پرسشی می آید : برای چه می خواهی بدانی ؟
13- یک ستاره (*)
برای جلب توجه و نظر مطالعه کننده به ذیل صفحه است . نشانه توجه به پاورقی هنگامی به کار می رود که به بیان مطلبی از سیاق و روال نوشته خارج است یا نویسنده نمی تواند آن را در داخل نوشته بگنجاند . از طرفی موضوع مورد نظر را نمی تواند رها کند یا نا گفته بگذارد .در این گونه موارد با درج یک ستاره در پهلوی جمله یا کلمه ، توجه خواننده را به حاشیه ذیل صفحه جلب می کند . به این ترتیب که در ذیل صفحه ، بعد از علامت ستاره ، توضیح لازم ارائه می شود .
14 - دو ستاره (**)
به منظور احتراز تکرار مطلبی که قبلا در کتاب یا نوشته درج گردیده است ، نویسنده از دو ستاره که موازی هم قرار می گیرد ،استفاده می کند . بدین ترتیب با قید این نشانه ، به خواننده توجه می دهد مطلب مورد نظر قبلا در صفحات پیشین درج شده است که به آن مراجعه کند .
15 - سه ستاره (***)
از این علامت به منظور نشان دادن تغییر روال نوشته یا تغییر کلی سیاق سخن استفاده می شود .در بعضی از موارد، نویسنده ناگزیر به تغییر مطلب است یا اینکه ناچار می شود روال نوشته را تغییر دهد . پس از علامت سه ستاره استفاده می کند و با سه سطر فاصله ، نوشته بعدی را آغاز می کند و علامت سه ستاره را در وسط فاصله ایجاد شده قرار می دهد.

آشنایی با فنون نویسندگی
رعایت نکات زیر رشد دهنده نویسندگی است ونویسندگان باید به آن توجه جدی کنند :
الف - ایجاد انگیزه : منظور این است که آدمی به هر بهانه ای ، انگیزه نوشتن را به دست آورد و تمرین کند ؛گاهی به نگاه به اطراف ، زمانی با دیدن یک برنامه تلویزیونی و گاهی با مطالعه یک کتاب یا نوشته و زمانی با وقوع یک حادثه و مانند آن .
ب - اصالت دادن به نوشتن : نوشتن برای نویسنده باید اصل باشد ؛ یعنی تمرین کند تا ورزیده شود . انس گرفتن با قلم و کاغذ بسیار مهم است تا به محفوظات خود اعتماد نکند .بسیاری از چیزهایی که در حافظه کوتاه مدت انسان قرار دارد ، پس از مدتی کوتاه از بین می رود . مطالب مانند صیدند و نوشتن مانند به دام انداختن و نگه داشتن آنهاست تاهنگام لزوم از آنها استفاده کنیم .
ج - اهتمام در بهتر نویسی :
هر نویسنده ای باید تلاش کند ، نوشتار جدیدش از نظر قلب و محتوا بر تالیفات قبلی او ترجیح داشته باشد . این کار جز با تمرین و استمرار در نوشتن حاصل نمی آید . نویسنده باید بنویسد ، بخواند ، اصلاح کند و از نقد دیگران بهره ببرد تا روز به روز نقایص کارش کمتر شود و به سوی به نویسی گام بردارد .
د - مطالعه مستمر آثار خوب
ما از مطالعه آثار خوب و نوشته های استوار دیگران بی نیاز نیستیم . هر کس متناسب با ذوق و سلیقه خود می تواند در آثار دیگران غور کند و با مطالعه آنها ، کتاب شناسی خود راتقویت کند ، قدرت قلمی خود را افزایش دهد وتازه های ناب بیاموزد . البته هر کسی باید متناسب با علاقه به سراغ کتاب ها و موضوعات متفاوت برود . عده ای به دنبال کتاب داستانی و برخی به سوی کتابهای علمی و گروهی به سوی کتابهای دینی می روند و با مطالعه آنها ، مخزن ذهن خود را از اطلاعات لازم برای نگارش تقویت می کنند تا موقع نوشتن با فقر محتوا و واژه مواجه نشوند .
ه - دل بستگی نداشتن به اثر و پذیرش نقد
نویسنده باید نقد پذیر باشد و به ،به سازی وپاک سازی نوشتار خود همت گمارد . وی نباید هیچ گاه دل بسته و مفتون نوشته های خود باشد ؛ چون احساس خود فریفتگی بسیار آسیب پذیر است . نویسنده باید با استقبال از انتقاد دیگران ؛شهامت پذیرش اشکال را در خود تقویت کند و با سعه صدر و پذیرش انتقادهای سازنده در پی اصلاح عیب و نقص کار برآید . نویسندگان بزرگ نیز بسیار نوشتند ، پاره کردند و اصلاح کردند تا اینکه روز به روز به وزان نوشته های ارزشمند نزدیک شدند.
و - ساده نویسی
سادگی از ضروریات نوشته است ، اما نویسنده نباید در این امر افراط ورزد و کار را به ابتذال بکشاند ، بلکه نوشته او باید ساده و روان ودر عین حال ، شیوه و رسا باشد . عبارت مبهم و جملات پیچیده و کلمات نامانوس در آن به کار نبرد تا دراین عصرشتاب و سرعت ،خواننده برای درک معنای لغات ،نیازی به فرهنگ نامه نداشته باشد و برای فهم و حل مساله ،مانند چیستان وقتش راتلف کند ،بلکه نوشته را به آسانی بخواند وبه خوبی بفهمد .
ز - وحدت موضوع
منظور ، فراهم آمدن تناسب طبیعی معانی مورد بحث در نوشته با یکدیگر است . به عبارت دیگر ، نویسنده باید در سراسر نوشته ، از اصل موضوع دور نیفتد و تمام بحث ها ، مثال ها و آرایه ها و اجزای نوشته با هماهنگی کامل ، پیرامون موضوع اصلی دور بزند و تاثیری واحد در ذهن خواننده ایجاد کند .
ح - طریقه نقل سخن دیگران
اگر مطلب یا گفتار یا شعری را از کسی عینا در نوشته خود می آوریم ، باید آن را در داخل گیومه قرار دهیم و در پاورقی با ذکر ماخذ و صفحه بدان اشاره کنیم . همچنین از نقل قول ها و نوشته های دیگران بدون ضرورت واقعی و برای ازدیاد حجم نوشته خود باید اجتناب ورزیم .
ط - رعایت اختصار و خودداری از دراز نویسی
باید بکوشیم با حداقل واژه ها ، حداکثر مفهوم را برسانیم و نوشته ما تا سرحد امکان مختصر و مفید باشد . باید از بحث های خارج از موضوع جدا خودداری کنیم مگر اینکه برای اثبات نکته یامطلبی ، ضرورتی پیش آید . نیز باید تا آنجا که می توانیم ، به جای فعل های مرکب ، فعل های ساده به کار ببریم . مانند : به جای مطالعه کردم : خواندم / توقف کرد : ایستاد / به اطلاع رساندم : گفتم /و مورد نکوهش قرار داد: نکوهید یا نکوهش کرد / او را مورد خشم و غضب قرار داد : بر او خشم گرفت .
ی - پرهیز از مقدمه چینی طولانی
باید سعی کنیم حتی المقدور مطلب را بدون مقدمه چینی و قلم فرسایی افراطی آغاز کنیم و از تعارف ، مجامله و پوشیده گویی برحذر باشیم ومنظور خود را به طور صریح و روشن و گویا بنویسیم . مخصوصا از آوردن مقدمه طولانی یا بی ارتباط با اصل موضوع پرهیز کنیم . مقدمه برای جلب توجه خواننده و آماده ساختن ذهن او برای پذیرش و درک مطلب اصلی است و وقتی از این غرض دور شویم ، خواننده را ملول و از التفات به متن دور می سازیم .
ک - استفاده نکردن از واژه های دشوار بیگانه
باید از کاربرد لغات و اصطلاحات دشوار و دور از ذهن و همچنین واژه ها و ترکیباتی که معنی و مورد کاربرد آنها را دقیقا نمی دانیم ، خودداری ورزیم . سعی کنیم تا می توانیم ، لغات بیگانه را که مترادف آنها درفارسی موجود است ، در نوشته خود نیاوریم و به سوی ادبیات اصیل خودمان متمایل شویم .
ل - دقت در املای کلمات
در املای واژه ها و وصل و فصل ترکیب ها باید دقت کنیم و هرگز لغاتی را که املای درست آنها را نمی دانیم ، به کا نبریم . باید از درستی و صحت املای کلمات مطمئن شویم ؛ چون وجود غلط های املایی ، از اعتبار نوشته و نویسنده می کاهد .
م - رعایت نکات دستوری
در سراسر نوشته باید قواعد دستوری را رعایت کنیم و ارکان و اجزای جمله را در جای مناسب خود بیاوریم .
ن - توجه به درست نویسی در نوشتار
اساسا درست نویسی حول چهار محور : محتوا ؛ علایم نگارشی و املا معنا می یابد . درست نویسی بر فهم مخاطب و درست خوانی تاثیر فراوانی دارد. غلط املایی ، مفهوم را عوض می کند مانند خاستن یا خواستن ، برگزار یا برگذار کردن . استفاده نادرست از علایم نگارشی هم مفهوم و معنای جمله را تغییر می دهد . رعایت قواعد دستوری هم ضرورت دارد ، همچنان که هر نوشته ای باید پر مغز و پر محتوا باشد .